Świda Michał Józef (1784—1846), kapitan wojsk Księstwa Warszawskiego, uczestnik powstania listopadowego.
Ur. 30 XII w Wasiszkach (pow. trocki) w rodzinie wyznania ewangelicko-reformowanego, był synem Floriana Bogusława (1754—1814), chorążego wojsk W. Ks. Lit., szambelana dworu króla Stanisława Augusta i właściciela majątków w pow. borysowskim (m.in. wsi Krasne), oraz Felicjanny z Przystanowskich (ur. 1763). Miał braci: Stefana (1788—1819), Zygmunta Jarosza (ur. 1790), Waleriana (ur. 1800) i Józefa (Jozafata Piotra, ur. 1802) oraz siostry: Konstancję Marię (ur. 1793) i Angelę Felicjannę (ur. 1798).
Na przełomie XVIII i XIX w. studiował Ś. w Szkole Głównej Wil., przekształconej w r. 1803 na Cesarski Uniw. Wil. W r. akad. 1802/3 słuchał wykładów Tomasza Hussarzewskiego z historii powszechnej. Po utworzeniu w r. 1807 Ks. Warsz. pracował jako urzędnik w Min. Skarbu w Warszawie. Dn. 12 IV 1809 wstąpił do Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierii, po czym wziął udział w rozpoczętej trzy dni później wojnie z Austrią i w dn. 15—19 V t.r. uczestniczył w obronie Torunia. Przydzielony 1 IV 1810 w stopniu podporucznika II kl. do baonu saperów w Korpusie Artylerii i Inżynierów armii Ks. Warsz., awansował 2 XI t.r. na porucznika I kl. Od 20 VII 1811 służył w Korpusie Inżynierów i w jego szeregach uczestniczył w wojnie przeciw Rosji w r. 1812, m.in. w bitwach pod Smoleńskiem (16—18 VIII), Borodino (5—7 IX), Czirikowem (29 IX) i Woronowem (2 X). Podczas odwrotu Wielkiej Armii brał udział z kpt. Michałem Kado i kpt. Franciszkiem Kossem w opracowywaniu planów przejścia V Korpusu przez Berezynę (znał dobrze teren, bo jego rodzice mieli tam majątek Hlewin). Za zasługi przy kreśleniu planów budowy mostów przez Berezynę (rkp. w Muz. WP w W.) został odznaczony 11 X t.r. Krzyżem Legii Honorowej. W trakcie przeprawy przez Berezynę 26 XI, wraz z oficerami Józefem Krasińskim, Ludwikiem Jelskim i Maciejem Wodzyńskim, uratował ciężko rannego gen. Karola Kniaziewicza. W lutym 1813 wszedł w skład sztabu garnizonu twierdzy Zamość i uczestniczył w jej obronie przed wojskami rosyjskimi; 22 VIII t.r. awansował na kapitana. W Zamościu służył do kapitulacji twierdzy 25 XI. Po śmierci ojca otrzymał 19 VII 1814 od gen. Jana Henryka Dąbrowskiego zgodę na trzymiesięczny wyjazd do rodzinnych dóbr Krasne. Skierowany 22 I 1815 do Kwatermistrzostwa Generalnego w Sztabie Głównym WP w Warszawie, wziął 19 V t.r. trzymiesięczny urlop zdrowotny i udał się do Galicji. Dn. 7 I 1816 uzyskał urlop czteromiesięczny, który spędził w rodzinnych stronach w gub. mińskiej. Ostatecznie 19 IX t.r. został na własną prośbę zdymisjonowany w stopniu majora.
W r. 1818 wziął Ś. w dzierżawę majątek Maćkowo (pow. suwalski, woj. augustowskie) i poświęcił się prowadzeniu gospodarstwa. Po wybuchu powstania listopadowego i ukonstytuowaniu się 15 XII 1830 w Augustowie Rady Obywatelskiej Woj. Augustowskiego pod przewodnictwem Franciszka Ksawerego Osipowskiego wszedł w jej skład jako członek komitetu obwodu sejneńskiego; celem Rady było wystawienie pułku jazdy. Decyzją Komisji Rządowej Wojny został Ś. 22 VI 1831 dowódcą pospolitego ruszenia w woj. augustowskim i był nim co najmniej do poł. lipca t.r., bo zapewne wtedy dostał się do niewoli rosyjskiej. Zesłany do Tobolska, przebywał tam jednak krótko, gdyż dzięki staraniom rodziny i przekupieniu gubernatora mińskiego otrzymał 26 I 1832 zgodę na powrót, jednak z zakazem opuszczania gub. augustowskiej; 16 II t.r. wrócił do Maćkowa. Majątkiem tym administrował do r. 1840, a w r. 1845 Maćkowo zostało nadane na prawach majoratu gen.majorowi A. Suworowowi-Rymnickiemu. W lipcu 1846 zawarł Ś. z rosyjskim ppłk. S. N. Sulimą dwunastoletni kontrakt dzierżawny majątku Dowspuda w pow. augustowskim. Jesienią t.r. był objęty śledztwem w związku z posiadaniem zakazanej literatury. Zmarł 17 XI 1846, w czasie podróży z Łomży, został pochowany 22 XI w Łomży na cmentarzu wyznań niekatolickich (z powodu likwidacji cmentarza prochy przeniesiono w r. 1968 na cmentarz ewangelickoreformowany w Warszawie).
W zawartym pod koniec r. 1814 lub w lutym 1815, prawdopodobnie w rzymskokatolickiej parafii Ludwinów na Kowieńszczyźnie, małżeństwie z Wiktorią z Jagminów (ok. 1786 — 1866), córką krajczego woj. trockiego i właściciela dóbr Roś (pow. wołkowyski), oraz Gertrudy Rybińskiej, miał Ś. dziewięcioro dzieci, w tym oprócz zmarłego przy urodzeniu dziecka, siedmiu synów ochrzczonych w wyznaniu ewangelicko-reformowanym: Aleksandra Juliana (ur. 1812), ożenionego z Józefiną (Józefą) Kasyldą Julią Franciszką, córką Bonifacego Franciszka Jagmina (zob.), Władysława Amilkara (ur. 1813, zm. w dzieciństwie), Felicjana Józefa (ur. 1815, zm. w dzieciństwie), Konstantego Leona (1817—1893), żonatego z Aleksandrą z domu Hube (1836—1897), do r. 1885 dzierżawcę Maćkowa, właściciela Piotrowicz (pow. sejneński) i Kolnicy (pow. augustowski), w r. 1863 zastępcę członka Rady Powiatowej w Sejnach, Józefa Michała Jana (1818—1884), administratora Dowspudy (od 1 VII 1853) i właściciela Kolnicy (od r. 1875), radcę Tow. Kredytowego Ziemskiego, Septymiusza Floriana Jana (1823—1894), ożenionego w r. 1847 z Florentyną z Russockich, od t.r. właściciela majątku Wojcieszyce (pow. sandomierski) oraz Woli (Wólki) Gieraszowskiej (pow. radomski), a w l. 1853—5 dzierżawcy majątku Mazurki (pow. augustowski), Floriana Emeryka (1828—1911), ożenionego w r. 1855 z Rozalią z Kamieńskich, od r.1874 członka Dyrekcji Szczegółowej Tow. Kredytowego Ziemskiego w Kielcach. Jedyna córka Ś-y Oktawia (1824—1912), ochrzczona w obrządku rzymskokatolickim, była żoną Józefa Szwykowskiego, właściciela Lucjanowa, a po owdowieniu wyszła za nieznanego z imienia Kurcjusza.
Portrety: olej nieznanego malarza z 1. poł. XIX w., w zbiorach Haliny Kuropatwińskiej z Gd., Ś. w starszym wieku, w cywilnym ubraniu, w posiadaniu rodziny; Kopia miniatury (zniszczona w czasie drugiej wojny światowej) na kości słoniowej, przedstawiająca Ś-ę w mundurze elewa Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierii, przez Jerzego Wolffa, w posiadaniu rodziny; — Bielecki R., Encyklopedia wojen napoleońskich, W. 2001 s. 539—40; tenże, Napoleon a Polska, Polacy a Napoleon. Katalog wystawy. Czerwiec—październik 1997, W. 1997 s. 109, 122; Konarski S., Szlachta kalwińska w Polsce, W. 1936 s. 297—8; Łoza, Legia Honorowa; Morawski K., Przewodnik historyczny po cmentarzach warszawskich, W. 1989 s. 115; Słown. geogr. (Maćkowo); Szulcowie, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany; Śliwowska, Zesłańcy, s. 617; — Bielecki R., Berezyna 1812, W. 1990 s. 19, 100, 228—9; tenże, Marszałek Ney, W. 1998 s. 141; Bugajski J., Wyższe szkolnictwo wojskowe w Polsce w XIX wieku, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., VII cz. 2 s. 130; Filipowicz S., Społeczeństwo województwa augustowskiego w powstaniu listopadowym do rozpoczęcia działań zbrojnych, w: Tradycje patriotyczne Suwalszczyzny. Materiały z sesji popularnonaukowej, Suwałki, 25 września 2000 roku, Suwałki 2001 s. 13; Gembarzewski, WP 1807—14, s. 211, 225; Kołaczkowski K., Biografia generała Ignacego Prądzyńskiego, P. 1851 s. 3; Konarski S., Świdowie herbu Grabie odmienne, Paryż 1966 s. 29—43; Koźmiński K., Bez trwogi i zmazy. Opowieść o generale Karolu Kniaziewiczu, W. 1962 s. 191; Matusiewicz A., Dobra dowspudzkie po 1831 roku, „Roczn. Augustowsko-Suwalski” T. 11: 2011 s. 15—16; Nadzieja J., Zamość 1813, W. 1994 s. 160; Pigoń S., Raport prof. T. Hussarzewskiego o kursie historii starożytnej w r. akad. 1802/3, „Ateneum Wil.” 1929 z. 3—4 s. 592; Szlaszyński J., W blasku i cieniu Augustowa. Z dziejów obszaru gminy Augustów, Augustów 2014 s. 65, 68; Szulc E., Świdowie w powstaniu 1863 roku, „Jednota” 1970 nr 7/8; Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807—1831), L. 2002 s. 421; Wiśniewski J., Dzieje osadnictwa w powiecie sejneńskim od XV do XIX wieku, w: Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, Red. J. Antoniewicz, Białystok 1963 s. 184 przypis 920; — Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796—1815, Oprac. R. Bielecki, A. Tyszka, Kr. 1984 II 164; Kołaczkowski K., Wspomnienia jenerała Klemensa Kołaczkowskiego, Kr. 1898 I 26; Spadek piśmienniczy po generale Maurycym hr. Hauke, Wyd. A. Rembowski, W. 1905 s. 174, 274; — „Goniec Woj. Augustowskiego” 1830 nr 1; „Kur. Lit.” 1813 dod. do nr 56; „Kur. Warsz.” 1933 nr 145, 1846 nr 319 (nekrolog); „Mies. Herald.” 1931 nr 1 s. 27; — AGAD: Kom. Rządowa Wojny, nr 328, Stała Kom. Śledcza, vol. I/2273; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: Teki Staszewskiego sygn. 8784 k. 55 (Powiadomienie RN o dowódcach pospolitego ruszenia z 17 VII 1831); Muz. WP w W.: Papiery Ś-y, sygn. MWP 1019 C (Plan mostów i przepraw na Berezynie…), sygn. MWP 1020 C (Nominacja na podpor., 10 IV 1809), sygn. MWP 1021 C (Dyplom Legii Honorowej, 11 X 1812), sygn. MWP 1022 C (Zwolnienie ze służby […] z nominacją na majora z pozwoleniem noszenia munduru, 30 IX 1816), sygn. MWP 2206 (kapelusz oficera saperów po Ś-dzie); — Mater. Zbigniewa Zacharewicza z Kr.
Adam Świątek